"Με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης αρχίζει μια άλλη εποχή στην περιηγητική γραμματεία. Την αλλαγή παρατηρεί και συνοψίζει πολύ χαρακτηριστικά ο Κυριάκος Σιμόπουλος στην εισαγωγή του πρώτου τόμου τού "Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21", όπου εξετάζει την περίοδο 1821-1822: "Κανονικά ο τόμος αυτός, πρώτος για την περίοδο του Εικοσιένα, έπρεπε να είναι ο τέταρτος των "ταξιδιωτών" αφού σε χρονικά αλλοεθνών αναφέρεται. Αλλά οι ξένοι, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί, που έφθασαν στην Ελλάδα κατά την Ελληνική Επανάσταση και έγραψαν ενθυμήματα και ημερολόγια, δεν ταξίδεψαν για σπουδή του ελληνικού χώρου, για εξερευνήσεις ή επιστημονικές μελέτες, για εμπόριο ή αρχαιοθηρία, για αναψυχή και γενικότερα από δίψα για μάθηση. Δεν είναι οι παραδοσιακοί περιηγητές, εκτός από ελάχιστους που βρέθηκαν στην επαναστατημένη χώρα και αποκλείστηκαν ύστερα από τις πρώτες συγκρούσεις". [...]
Πρόκειται και πάλι για ένα τεράστιο σε όγκο υλικό, γραμμένο σε διάφορες γλώσσες και συνήθως δυσεύρετο. Το υλικό αυτό αποτελεί μια από τις σημαντικότερες πηγές για την ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, που ωστόσο ελάχιστα έχει αξιοποιηθεί από την τρέχουσα ιστοριογραφία. Παρά τις προκαταλήψεις και την έλλειψη αντικειμενικότητας, ή τη δυσκολία κατανόησης του τόπου, των ανθρώπων και των καταστάσεων, που χαρακτηρίζουν πολλά από τα κείμενα αυτά, αφού προσωπικά συμφέροντα, πικρίες, συμπάθειες και αντιπάθειες και φυσικά η άγνοια, χρωματίζουν τις αφηγήσεις τους, η καταγραφή και η θεώρηση των γεγονότων από ψυχρούς και αποστασιοποιημένους παρατηρητές μάς παρουσιάζει το Εικοσιένα από μια τελείως διαφορετική οπτική γωνία. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα κείμενα των ξένων χρειάζονται σοβαρό κριτικό έλεγχο και διασταύρωση με άλλες πηγές, πράγμα που κάνει συστηματικά και προσεκτικά ο Κυριάκος Σιμόπουλος, στους πέντε τόμους του έργου του, που τα παρουσιάζει. [...]
Οι μαρτυρίες εξετάζονται με χρονολογική σειρά, εντασσόμενες στα έτη του Αγώνα αλλά, όπου οι πηγές το επιτρέπουν, η παρουσίασή τους γίνεται θεματικά: η άλωση της Τριπολιτσάς, η καταστροφής της Χίου, οι πολιορκίες του Μεσολογγίου, η πολιορκία της Ακρόπολης των Αθηνών, τα δάνεια της Ανεξαρτησίας κ.λπ. Σε άλλες περιπτώσεις, εξετάζεται η δράση και η ανάμιξη κάποιας γνωστής προσωπικότητας στον Αγώνα, όπως π.χ. του Βύρωνα, του Κόχραν και του Γκόρντον. Το μακροσκελές κεφάλαιο 166 σελίδων, που αφιερώνεται στον Βύρωνα, μέσα από τη λεπτομερή κριτική και δεξιοδική διασταύρωση ποικίλων πηγών, καταλήγει στην απομυθοποίηση του ρόλου και της δράσης του Άγγλου ποιητή στην Ελληνική Επανάσταση. Άλλοτε πάλι, παρουσιάζεται το έργο και οι πληροφορίες κάποιου συγκεκριμένου ξένου που μας δίνει την προσωπική του άποψη για γεγονότα του Εικοσιένα.
Τα κείμενα αυτά γνωστών και αγνώστων εθελοντών, διπλωματών, στρατιωτικών μάς παρουσιάζουν ένα καλειδοσκόπιο του αγώνα που κάποτε προσλαμβάνει και τη διάσταση ενός "φωτογραφικού" ντοκουμέντου, όπως παρατηρεί ο Σιμόπουλος. Πάντοτε οι μαρτυρίες αυτές διασταυρώνονται, ελέγχονται και αξιολογούνται ώστε να μην παραπλανούν τον αναγνώστη που τελικά, συχνά, ξαφνιάζεται βλέποντας να διαγράφεται μια άλλη, άγνωστη εικόνα του Εικοσιένα. Στην ουσία οδηγείται σε μια καλύτερη κατανόηση του Αγώνα και μαθαίνει πολλά από αυτά που αποσιωπώνται, απαλύνονται ή ωραιοποιούνται στην επίσημη ιστοριογραφία". (Ελένη Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη, Καθηγήτρια της Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο. Από την παρουσίαση στην ιστοσελίδα του εκδότη)